به طور کلی، وضعیت یک فرد در یک کشور تحت سه مفهوم تابع، مقیم و شهروند قابل بررسی است. در این مقاله در مورد تابعیت یا رابطه تبعی با یک دولت صحبت خواهیم کرد. البته ما در مقالات دیگر در خصوص شرایط مهاجرت هم صحبت کرده‌ایم. به هر حال، در صورتی که شما قصد مهاجرت دارید، باید به این بحث توجه زیادی داشته باشید. این مفهوم اغلب به وضعیت سیاسی یک شخص در چهارچوب یک کشور اشاره دارد. به غیر از انسان‌ها و افرادی همانند من و شما (اشخاص حقیقی)، تابعیت در خصوص شرکت‌ها (اشخاص حقوقی) و نیز اشیای منقول همانند کشتی و هواپیما نیز مطرح است.
تبعیت از یک دولت، برای شما دارای مزایای زیادی است. در صورتی که وضعیت شما در خاک یک کشور مشخص نباشد، شما به عنوان یک فرد بیگانه شناخته خواهید شد. از طرف دیگر، داشتن رابطه تبعی با یک کشور در کنار تمام مزایایی که دارد، تعهدات و وظایفی را برای شما ایجاد می‌کند. در این مقاله به این مزایا و تعهدات اشاره خواهیم کرد.
تابعیت چیست؟
«رابطه تبعی، به وضعیت سیاسی یک فرد در خاک یک کشور گفته می‌شود. داشتن رابطه تبعی، فرد را ملزم به اطاعت از قوانین دولت می‌کند و در مقابل آن، فرد از حمایت دولت بهره مند می‌شود.» برای مثال زمانی که شما تابع قوانین دولت ایران باشید و به عنوان تبعه این کشور شناخته شوید، دارای حق رای و حق برخورداری از حمایت‌های مدنی آن کشور خواهید بود.
رابطه تبعی با یک دولت، ماهیت سیاسی دارد. به این دلیل که دولت‌ها حقوقی را از حق حاکمیت خود، به اشخاص می‌دهند. به عبارت دیگر، دولت است که شرایط تبعیت را تعیین می‌کند و مشخص خواهد کرد که چه کسانی به عنوان تبعه آن هستند. بنابراین من و شما در داشتن رابطه تبعی با یک دولت هیچ نقشی نداریم.
البته رابطه تبعی با یک دولت دارای ابعاد حقوقی نیز است. رابطه تبعی یکی از موضوعات اساسی حقوق بین الملل است. در نظام حقوق بین الملل، اتباع یک دولت از حمایت دولت خود در خارج نیز برخوردار خواهند بود. در نهایت اینکه تبعیت از یک کشور، همراه با یک ارتباط معنوی است. چون اتباع یک کشور را از نظر اهداف و آداب و رسوم مشترکی که دارند به یک دولت پیوند می‌دهد. این پیوند به نوعی است که به زمان یا مکان مشخص، ربطی ندارد.
اصلی‌ترین مزایای تابعیت
در اینجا، مزایای اصلی اخذ شهروندی را شمارش خواهیم کرد:
- عاملی برای هویت ملی اشخاص به شمار می‌رود؛
- باعث برخورداری از حقوقی همچون حقوق سیاسی و اقتصادی می‌شود؛
- سبب حمایت حقوقی و سیاسی دولت‌ها از منافع اتباع خود است؛
- باعث برخورداری اتباع از حقوق شهروندی می‌شود.
تابعیت و انواع آن
رابطه تبعی با یک دولت به ۴ دسته تقسیم می‌شود:
- تابعیت اصلی؛
- ارضی؛
- اکتسابی؛
- تبعی.
در ادامه هر یک از موارد بالا را توضیح می‌دهیم.
تابعیت اصلی: رابطه تبعی است که دولت بر اساس تولد یک شخص، با او برقرار می‌کند. معمولا این نوع از رابطه تبعی با یک دولت، تحت شرایط مختلفی به وجود می‌آید. برای مثال، شما پس از تولد، تابعیت والدین خود را می‌گیرید. به همین دلیل به این نوع رابطه، رابطه تبعی بر اساس سیستم خون گفته می‌شود.
البته رابطه تبعی از طریق سیستم خاک نیز ایجاد می‌شود. این نوع از رابطه، به دلیل تولد شما در خاک سرزمینی یک کشور اعطا می‌شود. در نظام حقوق بین الملل، دولت‌ها از سیستم خون یا سیستم خاک یا هردوی این سیستم‌ها برای اعطای رابطه تبعی خود استفاده می‌کنند.
تابعیت ارضی یا محل تولد: همانطور که در قسمت بالا گفته شد، تابعیت ارضی همان رابطه تبعی است که از طریق تولد در خاک یک کشور ایجاد خواهد شد.
تابعیت اکتسابی: این رابطه، رابطه‌ای است که شخص از زمان تولد تا زمانی که زنده است، از طریق اَعمال حقوقی به دست می‌آورد. به بیانی دیگر، این نوع از وضعیت از طریق پذیرش شرایط تابعیت یک کشور دیگر به دست می‌آید.
تابعیت تبعی: اخذ تابعیت تبعی بر اثر عواملی همچون ازدواج، محقق می‌شود. اراده اشخاص در ایجاد این وضعیت موثر نیست.
سه اصل اساسی حاکم بر تابعیت
در اینجا سه اصل مهم را در خصوص این رابطه حقوقی، مرور می‌کنیم که لارم است از آن با خبر باشید:
اصل لزوم تبعیت از یک دولت و دلایل آن
اصل لزوم رابطه تبعی با یک دولت، به این معنا است که افراد الزاما باید با یک دولت، رابطه حقوقی، سیاسی و معنوی داشته باشند. اصلی‌ترین هدف این اصل، برخورداری افراد از حقوق اساسی و جلوگیری از بروز هرج و مرج در تعیین وضعیت حقوقی و سیاسی آن‌ها است. همین که طفلی متولد می‌شود، تابعیتی به او داده خواهد شد. تحمیل چنین رابطه‌ای، یا بر اساس سیستم خون یا بر اساس سیستم خاک است.
سیستم خون به این معنا است که طفل به محض تولد، تابعیت پدر و مادرش یا یکی از آن را به دست می‌آورد. البته گاهی بر اساس سیستم نسبی، تنها تابعیت پدر به طفل تازه متولد شده داده خواهد شد.
در روش خاک، رابطه تبعی با یک دولت به دلیل محل تولد یک فرد و به سبب تعلق او به خاک آن کشور اعطا می‌شود. پس برای این نوع رابطه تبعی با یک دولت، طفل باید در قلمری یک کشور مشخص متولد شود.
اصل وحدت تابعیت و مزایای آن
دو معضل اساسی در این بحث، عدم تبعیت از یک دولت یا تبعیت همزمان از چند دولت است. به همان اندازه که نامشخص بودن وضعیت اشخاص به دلیل عدم داشتن تابعیت چالش برانگیز است، داشتن چند رابطه تبعی همزمان نیز مشکل دارد. از طرفی، نداشتن رابطه تبعی با یک دولت باعث آن می‌شود که وضعیت سیاسی و حقوقی شما در یک کشور نامعین باشد و از حقوق و حمایات دولتی بهره مند نشوید و در مقابل، داشتن چند رابطه تبعی، باعث تعارض قانون و دادگاه صالح خواهد شد.
به عبارت دیگر، داشتن روابط تبعی متعدد باعث می‌شود که قانون و دادگاه صالح، برای برخورداری از حقوق و حمایت‌ها، مشخص نشود. از سوی دیگر، شخص چند تابعیتی، همواره در مقابل دو یا چند دولت، دارای تکالیف است. زیرا همانطور که بیان شد، رابطه تبعی با یک دولت منشا وظایفی برای تبعه‌های یک دولت است.
روش‌های مختلفی برای جلوگیری از به وجود آمدن روابط تبعی متعدد یا مضاعف وجود دارد، ولی در عمل این روش‌ها آنچنان موثر نیستند. زیرا دولت‌ها در اعطای رابطه تبعی به اشخاص و حفظ منافع خود آزادانه عمل می‌کنند.
به طور کلی بهترین روش برای جلوگیری از چند تابعیتی بودن اشخاص آن است که دولت‌ها از اعطای تبعیت خود به اشخاص ممانعت کنند مگر اینکه آن‌ها رابطه خود را با دولت سابق، از دست داده باشند.
اصل تغییر تابعیت و منشا آن
رابطه تبعی یک شخص با دولت متبوع خود، غیر قابل تغییر نیست.
افراد در ترک رابطه تبعی با یک دولت و در کسب آن، آزاد هستند. مجوز ترک رابطه تبعی با یک دولت، تکلیف حقوقی نیست. بلکه ناشی از منافع و مصالح اجتماعی است. تغییر تابعیت به اندازه‌ای اهمیت دارد که از حقوق اساسی بشر به شمار می‌رود.
اعلامیه جهانی حقوق بشر در اصل ۱۵ خود بیان می‌کند:
هر فرد حق دارد تبعه یک دولت باشد. در مقابل، این اصل نیز بیان می‌کند که کسی را نمی‌توان از حق تغییر وضعیت تبعی خود منع کرد.
تازحل؛ مرجع تخصصی ارائه دهنده خدمات مهاجرتی در حوزه کار و بیزینس
در مجموعه تازحل، خدمات مبتنی بر انواع مهاجرت از طریق کار و بیزینس ارائه می‌شود.
سه محور اصلی خدمات ما، مبتنی بر مشاوره و همگامی در مراحل اخذ ویزا و اقامت بیزینسی، ویزای کار و ویزای استارت آپی است. برای اطلاع بیشتر، با ما در تماس باشید.
